प्रकरण १
जनवरी १५ इजरायल तेल अभिभ
खेरमन पहाड़ माथि हिउ खस्न थाली सकेको थियो । सेताम्य हिउका थुप्राहरु हेर्दा यस्तो लाग्थ्यो भूमध्य सागरको तटीय जलबायुले यसपाली झरीको निम्तो अली छिटो दियो क्यार! (इजरायलमा हिउदमा बर्षा हुन्छ) झरी पर्ने क्रम बढ़दै गए पछि उत्तरी भेग तथा जेरुसलमतिर त तापक्रम शून्य बाट ताल सम्म झर्ने गर्छ। यहाँ तेल अभिभमा पनि हल्का बर्षा भएपछि धेरै जाड़ो बढ्छ, आज पनि बिहान देखि टाउको दुखने चिसो सिरेटो चलेको थियो।
छिन छिनमा बदली रहने मौषमसंग जीवनलाई तुलना गर्दै आएको उसले धेरै बर्ष भैसकेको थियो । आज पनि झरीको यो चिसो रात उसको मन सायद यस्तै परिवर्तित समय र जिन्दगीका जोड़ घटाऊ हरुको तुलना मै अल्झी रह्यो ।
धेरै दिन देखि मैले उसको व्यबहारमा अनौठो संगले परिवर्तन आएको देखेको छु। स्वभाबिकता बाट उ पर पर हुँदै गएको थियो ।उसको हिडाई बोलाई र प्राय हरेक कुराहरु बिचित्रको भएको थियो ।
एक झोक्का चिसो सिरेटो जिस्काएझै गरि उसको तन्मयता लाई भंग गर्दै भाग्छ । अहो! झ्याल खुल्लै रहेछ, उठेर झ्याल बंद गर्न नपाउदै अचानक ओइरिएको असिनाका तिन चार ढिक्काहरु कोठा भित्र सम्म पस्छन् ।
समयको कुन बिन्दुमा उसको सपनाले अर्कै रूप लियो, वा जिंदगी अन्तै तिर मोडियो, त्यों पनि उसले बिर्सिसक्यो । तर प्रेम बाट मोडिएर हिडेको नया बाटो वा समझौता को स्वीकारोक्ति नै उसको जीवनको सब भन्दा ठुलो भूल थियो भनेर उसको आत्माले निर्क्यौल निकालेको छ।
उसलाई थाहा छ त्यो निर्क्यौलको यतिखेर कुनै अर्थ छैन, तर किन उ त्यो अतीतमा अल्झिरहेको छ त? जीवनको उत्तरार्धपछि यता यो प्रश्न उसले अाफैसंग धेरै पटक साेधिसकेकाे छ उ किन त्यति निष्ठुर भयो त?त्यसाे त उसकाे निष्ठुरताका कारण जात धर्म समाज वा अरू केहि हुन सक्थे, तर तिनको अमूर्त स्वरूपभन्दा पनि मेराे माया कति क्षीण रहेछ, उ विश्लेषण र ात्मग्लानि एकैसाथ गर्छ।
माया खुसि हुदा धेरै राम्री देखिन्थी, रिसाउदा पनि राम्री नै देखिन्थी,उनीहरू छुट्टिने बेला त झन माया उसलाइ हेरिरहु झैं लागेको थियाे । बिछाेडिएपछिका धेरै दिनसम्म उसले तस्वीरबाट अाखा हटाएन रे। म अनुमान गर्छु अहिले उ ती क्षणहरू सम्झिरहेको हुनसक्थ्याे, किनकि उसको मुहारमा पाेखिएका मुस्कान र अनाैठा भावहरूको विषयमा मैले उसंग धेरैपटक प्रश्न गरेको थिएँ, र अहिले त नसाेधिकनै ती बिम्बहरू पढ्न म अभ्यस्त भैसकेको थिएँ।
असिनाका ढिक्काहरू विस्तारै पग्लिदै जान्छन, र उ साेच्छ मन शायद य्स्तै हुन्छ, हिउँझैं जम्नु, पग्लनु, पानीजस्तै बग्नु वा वाफ भएर उड्नु अनि अस्तित्वहीन हराउनु............
अब स्पष्टै भनुँ, म यतिखेर त्यही जेरूसलायम सेल जहाव को जाेहारिस बुढाेको प्रसंगमा छु र अब याे प्रसंग शायदै दाेहाेरिने छ । म त्यही बुढाेको सुसारे उसका परिवर्तित दिनचर्याहरू कष्टपुर्वक झेलिरहेको थिएँ। त्यही साँझ उसको स्वास्थ्य अचानक बिग्रेपछि उसको मानसिक अवस्था कहिल्यै स्थिर भएन, सीधा अर्थमा मलाइ सधैं प्रेम, धर्म वा इतिहासका कथाहरू सुनाउने मेराे मालिक पागल भयाे,उसको मनाेवेग असन्तुलित भयाे। तपाई को ध्यान खिचने र प्रसंग मा प्रवेश गराउने मेरो भित्री लोभ बाहेक यहाँ नेर मायाकाे प्रसंगकाे कुनै औचित्य थिएन न ता उसको कारन ले नै मेरो बुढो साथीमा मानसिक विचलन देखिएको नै थियो। इजरायल मा धेरै बुढा बूढी अल साइमर ले ग्रस्त छन। बुध्यौली मा प्रवेश गर्दा धेरै कुराहरु बिर्सदै जानु स्वाभिविक हो । इजरायली हरु यो अवस्था लाइ अल साइमर का बिरामी भन्न मन पराउछन तर यो अवस्था को वास्तविकता एग्रेस्सिव अल साइमरका बुढा बूढीको स्याहार गर्ने केयर गिभर लाइ मात्र थाहा हुन्छ उनिहरु लाई के थाहा?
(छोरा छोरी हरु प्राय बा आमा लाई हेरेर बसने चलन यहाँ छैन)
त्यस पछि का प्राय हरेक रात उ कराई रहन थाल्यो त्रान्कुलैज़रका मात्र हरु बढ़ाइए, तर उसको बिचालन शांत भएँन। हरेक पटक उसको डाक्टर संग भेटदा उसले निंद्रा को औषधि बदल्थ्यो वा मात्रा बढ़ाऊथ्यो,। एक पटक ता क्लोनेक्स नामक औषधि दिन थाले पछि त खान पिन छाडेर उ चौबिसै घंटा लट्ठ भै रह्यो । तर निंद्रामै बर्बराऊने क्रम भने रोकीएन ।उ आंख बंद गरेको अवस्थामा पनि पियानो बजाएको जस्तो हातका औलाहरु चलाई रहेको हुन्थ्यो, कहिलेकाही गीत पनि गाउथ्यो ।
मानिसको चेतना लाइ के ले अल्झाईराखेको हुन्छ? उसको मस्तिष्क का सबै स्नायु एकै पटक चुडीऐ जस्तै गरि उसले आफन्त, छोरा-छोरी, म सबै लाई बिर्सिएको थियो यहाँ यसलाई क्रिटिकल अल साइमर भनिन्छ ।
यस्तो अवस्था को बिरामी लाई हेर बिचार गर्नु डरलाग्दो पनि हुन्छ , ये बेला त हो नि मलाई इजरायल को यो काम देखि नै अत्यन्त वितृष्णा पलाएको!एक बर्ष पुग्दै थियो सबैले नाछाड़ने नै सल्लाह दिन्थे ।
उ त त्यही नै थियो,केवल उसको बीमार ले उसको हालत बिगरेको मात्र हो भनेर मैले त्यही कम संग समझौता गरि रहे।
उसको चिड चिडाहत लाई साम्य पार्न म कहिले आफु लाई डाक्टर,उसको नाती अथवा छिमेक को रूप मा आफु लाई उभ्याउथें र त्यही अनुरूप फकाऊथें त्यस्तो बेला उ अनायास मलाई नै सोध्थ्यो -
मेरो केटो क्रिश चाहिं खोई त ?
त्यस पछि त धेरै पटक उसको स्वास्थ्य नाराम्रारी बिग्रियो । कतिपटक अचानक शक्ति गुमे जस्तो गरेर वेहोस हुने, ढलने र कहिले मृत्युको मुखमा पुगेको शिकार जस्तो डर लग्ने गरि चिच्याउने गर्न थाल्यो, त्यास पछि त्यों घर मा कहिले राम्रो गरि पियानो बज़ेन बरु रात भर घरै थर्कने गरेर विभिन्न खाले नाम हरु पुकारेका आवाज़ हरु छिमेकी ले समेत सुन्थे ।
उसले खाना खानु पनि छाडेको थियो ।
तरल पदार्थ दिन शुरू गर्नु भन्दा पहिले धेरै पटक म उसलाई सम्झाउने र फकाउने गर्थें- खाना नखाए तागत आउदैन तागत नभै कसरी बचिंछ? पहिले जस्तै उठ्नु पर्छ बगैचा घुम्न जानू पर्छ अनि यो सुंदर संसार हेर्नु पर्छ।
बगैचामा आउने रोज़ी,सुसाना,लिलाख हरु संग गफ गर्नु पर्छ,तिमी त अझै तन्नेरी नै छौ नि साथी !
उ मेरो कुरा को बिश्वास गर्दैनथ्यो,दिमाग खुस्किए पनि उसलाई स्पष्ट संग के थाहा हुन्थ्यो भने- यो केटो मेरो बृद्ध संवेदना खिचेर मलाई खुवाउन कर गर्दैछ । उसलाई म उस्माथि मजाक गर्दैछु भन्ने
पनि लाग्थ्यो। उ रिसाउथ्यो, झर्कंथ्यो, तैले मसँग ठट्टा गरेको,तै खा?उ कहिले काही त झम्टुला जस्तो गर्थ्यो ।
त्यस पछि पनि कति पटक मैले उसलाई व्हील चेयर म राखेर घुमाउन भने छाडिन, कहिले उ घर फर्कन मान्दैनथ्यो वा यो मेरो घर होइन /यो बाटो होइन भनेर हैरान बनाऊथ्यो । म पनि उसले जता जता भन्छ उतै डुलाई रहन्थे, थाके पछि उ भंथ्यो -सोफा उलम संसार को अन्तिम बिन्दु कहा हो, तिमीलाई था छ? हामी त्यही जानू पर्छ म त्यहाँ पुगे पछि अकास तीर चढछु । तिमी अगला लिएर घर फर्क ।
त्यस पछि भने मलाई हासो उठथ्यो उसलाई लाग्दो रहेछ यही कतै बाट स्वर्ग माथि उक्लन सकिन्छ । यूटा कुरा प्रष्ट थियो उसलाई बाचने इच्छा पटक्कै थिएन,मैले उसको नैराश्यता को बारेमा पनि डाक्टर संग सोधेको थिए, उनी भन्थे औषधिले मानिसको प्रतिरोधलाई उत्तेजित वा सक्रीय बनाउने कोशिश गर्न सक्छ तर जिजिबिषा लाई जगाउन सक्दैन,जिजिबिषा मर्नु अत्यन्त घातक हुन्छ ।
प्रकरण २
मे २९ २००८ बिहीबार
गर्मी को मौषम शुरू भै सके को भए पनि अस्पताल म रात बिताउनु चिसो महशुस हुन्थ्यो। वेलिन्सोन अस्पताल को साशा टावर म हरेक रात कुर्न थालेको लगभग २ हप्ता नाघी सकेको रहेछ,उसलाई कृत्रिम स्वाश प्रश्वाश अझ दिई नै राखिएको थियो ।म हरेक रात त्यहा रहन्थे,र बिहान घर फ़र्कन्थे । संबिधान सभा को चर्चा गणतंत्र को घोषणा जस्ता ताता राजनीतिक गतिबिधि ले नेपाल को राजनीतिवृत्त रंगिएको थियो र सो को कुतुहलता मेटन म भुई तल्लाको कंप्यूटर कक्ष मा कही क्षण हराउथे,सधै साँझ आठ बजे देखि दश एघार बजे सम्म यो क्रम चलिरहन्थ्यो।
अरु पनि थुप्रै बिरामी हरु थिए तिन का केयेर गिभर हरु पनि कोही राती त कोही दिउसो ड्यूटी बस्थे छेउ मा एउटी फिलीपीनी थिई -जूलियट ,उसको र मेरो बिरामी एकै पटक भर्ना भएका थिए कुरा गर्ने साथी भएका थियौं र उता अलि पर छेउ मा भने अर्की रसियन युवती थिई,अंग्रेजी र हिब्रू दुबै नज़ान्ने, तर कुरा गर्न भने एकदम उत्सुक रहंथी बेलुकी पख सम्म त उसका आफन्त हरु हुन्थे तर साँझ भने पुन मेरो बुढो साथी र म एक्लै रहन्थ्यौं ।
चुपचाप, सुनशान केवल अक्सिजन ट्यूबको र उसको शरीर मा जोडिएको सेंसर मशीनको एक्नासे आवाज़ मात्र रातभर गूंजी रहन्थ्यो, कहिलेकाहि हातको इशारा ले उ केही व्यक्त गर्न खोज्थ्यो उसको धड़कन अस्थिर थियो, त्यो सांझ पनि उ सधै जस्तै पल्टी रहेको थियो । उसका सबै आयामहरु बंद भएका थिए।
धूमिल हुदै गएको आवाज़ र इशारा ले चिकित्सक संग उ एकैपटक भंथ्यो मलाई तिमीहरु कति दुःख दिई रहन्छौ?
बचाउने हरेक कोशिश ले मेरो अन्तिम पल हरु अझ कष्ट कर अझ कष्टकर बनाएको छ । मलाई सजिलो गारी जान देओ उसका आँखा बात आंसूहरु बगिरहेका हुन्थे ।
दश बजे सम्म म इंटरनेट मै थिएँ, त्यास पछि भने म माथि गए उसलाई हेर्न २ हप्ता देखि उ धेरै नै गंभीर भैसकेको थियो । मनिटर ले उसको स्थिति बिग्रदै गएको संकेत गरि रहेको हुन्थ्यो। बेला बेलामा उसको नाडी निकै तल झरेपछि अलार्म बज्थ्यो नर्सहरु आउथे।
सफा गर्ने खानेकुरा वा औषधि दिने सबै काम हरु नर्सहरु ले गर्थे, हाम्रो काम चाही उसलाई अप्ठेरो भएको मह्सुश हुदा डाक्टर वा नर्स लाई ख़बर गर्ने र कुरेर बस्ने थियो । इजरायलमा घरै पीछे फरक फरक काम को अनुभव गर्दै आएकोमा यो अनुभव पनि भोगियो ।
क्रमश मधुरो मधुरो हुदै गएको उसको आवाज़ पूर्णत बंद भयो न त इशारा गर्ने चेतना नै उसमा रह्यो । म कहिले काहि बिस्तारै उसको गालामा स्पर्श गर्थे । एकै पल को निमित्त उ आँखा खोलेर फेरी अवचेतन संसार मा निदाउथ्यो र अब त त्यसो गर्न पनि उसले छाडेको थियो ।
मेरो एक बर्ष पुग्न अब धेरै बाकी थिएन, र एक बर्ष पुगेपछि थप तलब सुबिधा पाइने चलन छ। कम्तिमा त्यति चाहि बाचोस भनेर म सधै जस्तो प्रार्थना गर्थे,मान्छे कति स्वार्थी हुन्छ, मेरो स्वर्थिपना लाइ म यतिखेर आफै स्वीकार गरिरहेछु ।
त्यो दिन मैले बेलून किनेर उसको बेडको छेउमा झुंडयाए, यो देखेर फिलीपीनी मरी मरी हास्दै भन्दै थिई धंदा नमान अझै एक महिना त बाच्छ होला
पालैपालो परिवारका सदस्य हरु आउथे । उसको यो अवस्था भएकोमा दुखेको महशुश गर्थे ।अणि सांझ फ़र्कन्थे त्यस पछिका हरेक पल हरु तटस्थ भए ,जतिखेर हेर्दा पनि उस्तै -आवाज़ चाल महशुश शून्य .......।
मात्र उ बाचि रहेको छ भनेर चाही मनिटरमा देखिन्थ्यो ।
उ उस्तै निदाई रहेको थियो लगातार अलार्म बजे पछि डाक्टर अनि नर्स हरु भित्र पसे हामी बाहिर निकियौं,एकै छीन पछि अलार्म को आवाज़ बंद गरियो,र उसको मुहार बिस्तारै छोपीयो ।
त्यो मध्य रात उ सधै सधै को लागी निदाई सकेको थियो ।
बाहिर बिभिन्न प्रकार का झिलिमीली बत्ती र प्रकाश हरुले उसै गरि उज्यालो छरी नै रहेका थिए तर मैले त्यो पल अत्यन्त चक्मन्न गाढा अँध्यारो महशुश गरें ।
प्रकरण ३
मई ३० शुक्रबार
पालैपालो उसका संतान हरुले उसको पार्थिव शरीर अगाडी उसको आत्मा को चीर शान्ति को कामना गरे यहूदी धर्म अनुसार एकै छीन अन्तिम संस्कार को प्रार्थना गारी सके पछि, सभा सकियो ।
दिन धल्कदै गए पछि आकाश माँ लतपतिएका हल्का बादल हरु लाई चिरेर सूर्यको तातोपना र चमक अझै बिस्तारित नै देखिन्थ्यो ।
यहूदी हरु को जस्तै टाउको मा कचौरा जस्तो किपा नामक टोपी लगाएर म पनि त्यों अन्तिम यात्रामा सहभागी भएको थिए। मेरो बुढो साथी लाइ म यतिखेर व्हील चेयेर मा धकेलि रहेको थिइन ।किनकी बाच्दा कहिल्यै हात नदिने हरुपनि झुम्मिएर उसको यात्रा लाइ साथ दिई रहेका थिए, उसको निष्प्राण देह लाइ बडो जतनले डोरयाई रहेका थिए, म रित्तै थिएँ ।
अहो अब न त उसलाई डोर्याऊन पर्छ न त अगाला धकेल्न न त रातभर बर्बराएर उसले मेरो निंद्रा नै बिथोल्न आउछ, मेरा सबै समस्या हरु उसको अवसान संगै शुन्य भएका थिए ।
तर फेरी म किन अनौठो संग दुखी वा खिन्न भएजस्तो महशुश गरिरहेको थिएँ? के अल्झिएको थियो ? कही हराए जस्तो वा केही निभेजस्तो एक प्रकार को अनुभव ले म एकोहोरिएको थिए ।
मैले देखें त्यों परिसरमा थुप्रै चिहान हरुका लाम थिए कलात्मक ढुंगा मार्बल वा संगमरमर ले समेत सजाइएका सुंदर चिहानहरुका लहर पार गर्दै हामी उसको गंतव्य को अन्तिम बिन्दु तिर लम्कियौं मैले सम्झिएँ - बेत केनेसेट माँ पानी उसको विशेष आशन थियो सबै भन्दा अगाडी मंच जस्तो उच्च ठाउमा अशक्त भएर हिडनै नसक्ने अवस्थामा पनि उसलाई बिस्तारै त्यहिं नै राखिंथ्यो, म बिस्तारै मद्दत गर्थे ।
र आज उसलाई चिहान तिर लगिदै थियो । कहिलै नफ़र्कने गरि... हामी त्यहाँ पुग्यौं जहाँ बाट अब मेरो बुढो साथी कहिलै फर्कने छैन ।उ सधै सधै का लागी अस्ताई सकेको थियो ।न त उसले रोमंचक मूडमा मयाका सम्झना हरु अब सुनाउनेछ न त उसले यहूदी धर्म अनि जेरुसलम का बयान नै सुनाउनेछ।
छेउमा उभीने हरु भन्दै थिए तिमी गयोऊ अब हामीलाई कसले आशीर्वाद दिन्छ ?
मैले उसलाई स्याहार गतेको ठीक एक बर्ष भैसकेको थियो ।जहाँ मैले उसको घृणा रिस हासो आंसू दुःख अनि मानसिक बिचलन का अनेकौ रूप हरु नजिक बाट देखें, पाछिलो समय मा उसको मानसिक संतुलन हराए पछि मलाई अत्यन्त कठिन भएको थियो। त्यही बेला त हो नि मलाई इजरायल को यो काम देखि नै अत्यन्त वितृष्णा पलाएको । उ धेरै झर्काने र रिसहा स्वाभाव को भएको थियो ।
१ बर्ष पुरयाऊछू र छाडी दिन्छु भन्दै झेली रहें झेली रहें तर एक बर्ष पुग्न २ हप्ता अगावाई उसले नै संसार छाडेर गयो (शायद त्याही थाहा पाएर पो हो की! एक पटक त म आफै संग झास्किएँ)
यस्ता कैयौं घटना हरु समय ले लिएर आउछ, हामी संग जोड्छ अनि अनि फेरी कथा जस्तै त्यों सकिन्छ र नयाँ प्रकरण हरु शुरू hudai जान्छ तिन को के गणना ? मैले त्यो तथ्य लाइ पनि बुझेकै थिएँ र प्रकृति को नियम लाई पनि, तर धरती भित्र पुरिदा को अन्तिम घड़ीमा भने मैले आफुलाई सम्हाल्न अत्यन्त गार्हो भएको महशुश गरें। थाहै नपाई आखा हरु रसीला भए र केहिबेर सम्म अरुको नज़र बाट छोप्दै पर पर क्षितिज तिर हेरे जस्तो असफल बहाना गरि रहे । यतिखेर सम्म सूर्य ढल्कने क्रममा थियो, छेउमा बादल को पातलो धरसा रंगीएर रातो रातो भएको थियो ।
संगै रोई रहेकी उसकी छोरीले यो सबै देखि रहेकी थिई र मलाई इशारा गरि क्रिश! आऊ तिमी पनि बा को आत्मा को चिर शान्ति को लागी यो एवेन चढाऊ।
आत्मा फेरी फेरी सांसारिक मायामोह मा नफर्कियोस भनेर चिहान माथी पत्थर को नमूना चढ़ाउने चलन रहेछ । मैले पनि चुप चाप एउटा सानो टुक्रा ढुनगों उसको समाधि माथि राखिदियें ।उसकी छोरी धेरै बेर सम्म आबा लाइ छोपिएको माटो सुम्सुम्याउदै रोई रहेकीथिई ।
फर्कने बेला हामी मौन थियौं सबैका आंखा रसीला थिए मौनता लाई मैले नै भंग गरे,र भने सूली! तिमीले आबाका लागि बोलेका अन्तिम शब्दहरु के मेरो लागि अंग्रेजी माँ लेखी दिन सक्छौ? म त्यस लाइ मेरो भाषामा उल्था गर्नेछु ।
उसले स्वीकृति को इशारा गरी।
घरमा पुगे पछि उसले अंग्रेजीमा फेरी एक पटक पढेर सुनाई पढ़दा पढ़दै उ भावुक भएको मैले स्पष्ट देखे
आबा
तिम्रो हत्केला र निधार मा चुम्बन गर्न र स्नेह को अंगालो मा बाधिन तिम्री छोरी फेरी आई पुगेकी छ ।
तिम्रो श्रद्दाका लागि पोखिएका यी आंसू हरु र अन्तिम बिदाई को पीडा ले भारी भएका मन हरु सम्बत्सर को यो महान आकार लिएर तिम्रो स्वर्ग को पक्ष मा उभिऐ जस्तै लाग्छन।
तर तिमी जे थियौ,त्याही हुनु को निमित्त स्वर्ग भन्दा धेरै माथी स्वत बिराजित हुने छौ । तिमी प्रति को अगाध प्रेम ले म यसो भनी रहेकी छैन ।...... आबा, तिम्रो महानताको सत्य संग्लो पानी जतिकै स्पष्ट छ। हेर त, यो शोक सभामा झुकेका प्रत्यक माथहरु यतिखेर सम्म पनि तिम्रो हात को स्पर्श महशुश गरी रहेका छन । जसरी गल्ली चोक बगैचा र बेत केनेसेट आउदा जादा उनी हरु को शिर मा हात राखेर तिमी आशीर्वाद दिने गर्थ्यौ ।
तिम्रो सूक्ति ऋचा मन्त्र अनि आशीर्वाद का शव्द हरु पुष्प ले ढकीएको नश्वर देह बाहिर यो प्रांगन भरी अझै पनि गुन्ज़िरहेको सुन्छु र हावाका यी मंद बहावहरुमा पनि तिम्रो माया को मिठो आभास महशुश भई रहेको छ
र यो आभास यति जिवंत छ जहाँ मृत्यु का सबै माप परिधि र परिभाषा हरु रद्द भएका छन
त्यसैले त म भनिरहेकी छू ।
आबा
तिमी बाची रहेका छौ बाची रहने छौ
हामी संगै हामी भित्रै
सधै सधै का लागि !
छोरी सुलामित
समाप्त ।
